Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədri, hüquqşünas Əliməmməd Nuriyev Musavat.com-a  “Daxili Qoşunlar haqqında” yeni Qanun layihəsinin mahiyyəti və hüquqi dövlət quruculuğundakı əhəmiyyəti barədə danışıb.

– Əliməmməd müəllim,  “Daxili Qoşunlar haqqında” yeni Qanun layihəsinin qəbuluna ehtiyac nədən yaranıb?

– 1994-cü ildə qəbul edilmiş mövcud qanun artıq dövrün tələblərinə cavab vermirdi. Bu illər ərzində həm hüquqi sistem, həm təhlükəsizlik mühiti, həm də idarəetmə fəlsəfəsi dəyişib. Yeni layihə bu reallıqları nəzərə alır. Qanun sadəcə texniki düzəlişlər toplusu deyil, dövlətin təhlükəsizlik siyasətində hüquqi məsuliyyət və şəffaf idarəetmə mədəniyyətinin formalaşdırılmasına yönəlib.

Yəni artıq güc tətbiqi “idarəetmə vərdişi” kimi deyil, hüquqi mexanizm kimi tənzimlənir.

– Layihədə hansı əsas yeniliklər diqqətinizi çəkir?

– Əvvəla, daxili qoşunların vəzifə və səlahiyyətləri dəqiqləşdirilib, dövlətin təhlükəsizlik sistemində mandat ziddiyyətləri aradan qaldırılıb. Hər bir icra orqanının məsuliyyət xətti aydın müəyyən edilib.

İkincisi, qanun layihəsi fiziki qüvvə, xüsusi vasitə və odlu silahdan istifadəni “mütənasiblik”, “son zərurət” və “zəruri müdafiə” prinsipləri ilə məhdudlaşdırır. Bu, həm Konstitusiyanın 71-ci maddəsinə, həm də beynəlxalq insan hüquqları normalarına tam uyğundur.

Üçüncüsü, artıq prokuror nəzarəti və hesabatlılıq mexanizmləri gücləndirilib. Hər bir əməliyyatdan 24 saat ərzində prokurora məlumat verilməsi, bütün halların protokollaşdırılması, zərərçəkənə tibbi yardımın təmin olunması qanunda birbaşa yazılıb.

– Bu, həm də dövlət-cəmiyyət münasibətlərində etimad balansını dəyişirmi?

– Əlbəttə. Qanun layihəsinin ən vacib tərəfi ondadır ki, dövlətin gücü cəmiyyətin inamı ilə tarazlaşdırılır.

Layihədə prokurorluq nəzarəti ilə yanaşı, ictimai və idarədaxili nəzarət mexanizmləri də nəzərdə tutulur. Bu, demokratik nəzarətin və hüquqi məsuliyyətin real idarəetmə müstəvisinə gətirilməsidir.

Başqa sözlə, təhlükəsizlik idarəçiliyi artıq etimada əsaslanır.

– Layihədə humanist yanaşma prinsipləri də öz əksini tapıb. Bu, praktikada necə təmin olunacaq?

– Qanun açıq şəkildə bildirir ki, qadınlara, uşaqlara, yaşlılara və fiziki məhdudiyyətli şəxslərə qarşı güc tətbiqinə yol verilmir. Bu, təkcə hüquqi müddəa deyil, dövlətin insani fəlsəfəsinin ifadəsidir.

Yəni hüquq burada səlahiyyətin sərhədini müəyyən etməklə yanaşı, insan ləyaqətini qoruyan çərçivə rolunu oynayır.

Dövlətin gücü artıq zorakılıq aləti deyil, ədalətin təminat vasitəsidir.

– Sosial təminat məsələləri də layihədə xüsusi yer tutur. Bu, nələri əhatə edir?

– Daxili qoşunların şəxsi heyətinin və onların ailə üzvlərinin sosial təminatı ayrıca bölmədə təsbit olunub. Dövlət onların təhlükəsizliyinə və sosial müdafiəsinə birbaşa cavabdehdir.

Bu, həm xidmət sisteminin hüquqi qorunması, həm də vətənə xidmət edən insanın mənəvi dəyərinin tanınması anlamına gəlir.

– Ümumilikdə bu qanun layihəsini necə qiymətləndirirsiniz?

– Məncə, bu sənəd Azərbaycanın hüquqi dövlət fəlsəfəsinin yeni mərhələsini ifadə edir. Burada güc hüquqla çərçivələnir, hüquq isə insani məsuliyyətlə ölçülür.

Qanun layihəsi dövlət orqanlarının fəaliyyətinə ictimai inamı artıracaq, hüquqi islahatların dərinləşməsinə real təkan verəcək.

Əslində hər bir hüquqi islahatın məqsədi qanunu “qorxunun mexanizmi” deyil, “ədalətin çərçivəsi”nə çevirməkdir.

“Daxili Qoşunlar haqqında” yeni Qanun layihəsi də məhz bu prinsipin - gücün hüquqa, hüququn isə insana xidmət etdiyi dövlət modelinin nümunəsidir.

Elşən MƏMMƏDƏLİYEV