«Kadrların saflığı uğrunda mübarizə başlıca məsələ olmalıdır» Heydər Əliyev

Azərbaycan təhsil sistemi hər zaman cəmiyyətin əsas müzakirə predmeti olaraq qalır. Çünki, bu sahədə uzun illər kök salmış problemlər təhsilin inkişafına mane olur, rüşvətin və korrupsiyanın şaxələnməsinə şərait yaradır.

Bu gün ölkəmizdə sosial-iqtisadi sahədə inkişaf gedir. Bu siyasətin arxasında ilk növbədə insan kapitalı durur. İnsan kapitalının yetişdirilməsi isə təhsilin üzərində dayanır. Təbiidir ki, korrupsiyanın və rüşvətin hökm etdiyi bir şəraitdə keyfiyyətli insan kapitalından söhbət gedə bilməz.

Təhsil sahəsində uzun illərdir ki, davamlı islahat proqramları haqqında məlumatlar verilir və islahatların aparılması görüntüsü yaradılır. Lakin, fakt odur ki, hələ də ciddi nəticələr əldə olunmayıb. Çünki, istənilən islahat proqramının həyata keçirilməsində əsas rolu insan faktoru- kadr seçimi həll edir.

Dünyanın bütün ölkələrində aparılan islahatların əsas faktoru kadr seçimidir. Ən ideal islahat modelləri ilə səriştəsiz kadrlarla gedib hansısa nəticə əldə etmək mümkün deyil. Amma orta səviyyəli hansısa bir islahat modeli daha güclü və səriştəli kadrlarla müəyyən mərhələyə qədər aparmaq olar. Bu gün hər bir sadə Azərbaycan vətəndaşı çox gözəl bilir ki, hazırda təhsil sistemində təhsillə heç bir bağlılığı olmayan kifayət qədər kadr vardır və onlar əksər hallarda şəxsi marağı milli mənafeydən daha üstün tuturlar. Bu da təhsil sistemində xaosu yaradan əsas səbəblərdəndir.

Təhsil Nazirliyi elə bir sahədir ki, burda sırf ixtisas sahibləri, peşəkarlar işləməlidirlər. İki-üç nəfər qeyri-ixtisas sahibi olması normaldır, ancaq bütövlükdə nazir və müavinlərinin qeyri-ixtisas sahibi olmaları tamamilə yolverilməzdir. Necə ki, bunun acı fəsadlarını son illər Azərbaycan təhsili yaşamaqdadır.

Ceyhun Bayramovun nazir təyinatından keçən müddətdə növbəti bir islahat piarının fiaskoya uğradığının şahidi olduq. Sistem nəinki yenilənmədi,əksinə uzun illər burada isti yuva qurmuş korrupsioner məmurların yenidən himayə olunması nəticəsində uçurumun kənarına bir az da yaxınlaşdı. “Misir Mərdanov erası”nın böyük akulaları nəinki nazirlikdən uzaqlaşdırıldı, əksinə bir az da artıq səlahiyyətlər əldə etdilər. Qeyri-peşəkarların sistemi biznes şəbəkəsinə çevirməsi nəticəsində Azərbaycan təhsili alqı-satqı obyektinə, bazar predmetinə çevrildi. Qoruq idarəsindən,vergilər nazirliyindən, hansısa kommersiya şirkətindən təhsil nazirliyinə gətirilən kadrlar dəlləkliyi müəllimlərin başında öyrənməyə başladılar. Nəticədə müəllimlər başdan olsa da cənabların dəlləkliyi alınmadı ki,alınmadı!

Təhsil sistemində yaranan xaos və böhranla əlaqədar olaraq cənab nazir Ceyhun Bayramova bir neçə sualımız var. İnanırıq ki, hamını ciddi şəkildə düşündürən suallarımıza cavab alacağıq.

1. Cənab Prezidentin böyük etimadından sonra nazirliyin strukturunda əsaslı islahatlar aparılmadı. Təhsil sahəsində uzun illər mənfi imic formalaşdıran “köhnə kadrlar” vəzifədən uzaqlaşdırılmadı. Görəv başına gətirilənlərin böyük əksəriyyəti isə ümumiyyətlə bu sahəyə aid olmayan şəxslərdən ibarət oldu. Dövlətin prioritet hesab etdiyi bir sistemi çökdürməyə hesablanmış bu addımları atmaqda məqsədiniz nədir? Vergi müfəttişinin,qoruq işçisinin nə vaxtdan təhsil ekspertinə çevrildiyinin mümkünsə izahını verərdiniz.

2. Dövlətin milyonlarla vəsait sərf etməsinə baxmayaraq dərsliklərin yazılması,məktəblərin maddi-texniki təchizatı sahəsində vəziyyət acınacaqlı olaraq qalmaqdadır. Kurikulum sisteminin alayarımçıq tətbiqindən sonra tədrisin səviyyəsi ildən-ilə aşağı düşür. Buraxılış imtahanlarında şagirdlərin mütləq əksəriyyətinin “2” qiymət alması dediklərimizn sübutudur. Batmaqda olan bir gəmini xilas etmək əvəzinə inadkarcasına özünü doğrultmayan bir xətti davam etdirilməsinin məqsədi nədir?

3. Şagirdlərin elektron qaydada məktəblərə qəbulu və yerdəyişməsi sisteminin tətbiqinin guya olduqca mütərəqqi və şəffaf bir islahat kimi təbliğinə baxmayaraq bunun növbəti bir korrupsiya layihəsi olması ortadadır. Bu gün paytaxt məktəblərinə şagird qəbulunda və yerdəyişməsində total rüşvətxorluq hökm sürür. Bakının prestijli məktəblərinə, xüsusilə rus sektoruna şagird qəbulu üçün böyük məbləğdə rüşvət tələb olunur. Bu sahədə hökm sürən biabırçı vəziyyətə nədən müdaxilə edilmir,əksinə rüşvətin məbləği durmadan artır. Bu həmin sahənin bilavasitə nazirlik səviyyəsində himayə olunmasına dəlalət etmirmi?

4. Son zamanlar məktəblərdə baş verən rüsvayçı olaylar,şagird ölümləri adi hal alıb. Sosial şəbəkələrdə yayılan görüntülər elm ocaqlarının hansı duruma düşməsinin göstəricisidir. Elinanın ölümü, digər biabırçı olaylar pis idarəçiliyin,qeyri-peşəkar rəhbərliyin nəticəsidir. Bir daha görünür ki, məktəblərdə idarəetmə acınacaqlı durumdadır, direktorların işə qəbulu sahəsində total rüşvətxorluq hökm sürür. Bütün bunlara hansı islahat adı verəcəksiniz?

5. Regional maliyyə idarələri bu gün əsl bazar qanunları ilə idarə edilir. Məktəblərin yağmalanması, müxtəlif yollarla haqq toplanılması adi hal alıb. Bir çox hallarda məktəb direktorları ilə iş birliyində çalışan bu qurumlar pulkəsən maşına çevrilib. Bu boyda korrupsiya yuvalarının saxlanmasına, belə geniş şəbəkədə fəaliyyət göstərməsinə nə ehtiyac var?

6. Təhsil nazirliyinin müxtəlif strukturlarında (təchizat) erməni kökənli şəxslərin vəzifə tutması barəsində məlumatlar var. Müharibə şəraitində olan bir ölkənin təhsil nazirliyində düşmən xalqın nümayəndələrinin təmsil olunması çox böyük bir risk,dövlətə qarşı təxribatdır. Dərsliklərdə erməni xəritələrinin təsvirini yəqin ki,unutmamısınız. Gələcəkdə daha ciddi problemlərin yaşana biləcəyini nəzərə alsaq niyə bu sahədə qəti addımlar atılmır?

7. Azərbaycanın müstəqillik tarixinin şanlı səhifələri,uğur səlnaməsi əsası Ulu öndərimiz tərəfindən qoyulan Yeni Azərbaycan Partiyasının adı ilə bağlıdır. Təhsil işçiləri arasında yüz minlərlə ziyalı bu partiyanın üzvüdür və ölkəmizin inkişafına öz töhfələrini verirlər. YAP-ın təməl prinsiplərindən biri də elmə, təhsilə önəm verməsidir. M.Əliyeva tərəfindən reallaşdırılan “Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəblər” layihəsi çərçivəsində yüzlərlə yeni məktəb binaları inşa olundu,təmir edildi. Bu gün də YAP ölkəmizdə təhsilin inkişafı yolunda uğurlu layihələri həyata keçirir. Aldığımız məlumatlara görə, siz sıralarında yüz minlərlə təhsil işçisinin təmsil olunduğu YAP-ın üzvü deyilsiniz. Siyasi haklimiyyətdə olan bir komandada təmsil olunmanıza baxmayaraq onun özəyini təşkil edən bir partiyanın üzvü olmamağınız düşündürücüdür. Ulu öndərin siyasi kursunu davam etdirən bir partiyaya belə yabançı münasibət nədən qaynaqlanır. Bu ən azından yüz minlərlə YAP üzvü olan təhsil işçilərinə hörmətsizlik deyilmi?

8. Siyasi hakimiyyət komandasında sizinlə yanaşı qardaşınız da ən üst səviyyədə təmsil olunur. Qardaşınız Azər Bayramov 2004-cü ildən Maliyyə nazirinin müavini postunu tutur. Zaman-zaman ölkə mediasında məhz qardaşınızın yardımı ilə təhsil sahəsinə ayrılan iri məbləğli vəsaitlərə nəzarət etdiyiniz barədə məlumatlar yayılıb və tərəfinizdən təkzib olunmayıb. A.Bayramovun dəstəyi ilə sizin təhsil sistemində baş tutan bütün tenderlərinə nəzarəti həyata keçirdiyiniz bildirilir. Məlumdur ki,bu sahədəki tenderlərin sayı həddən artıq çoxdur. Ölkə miqyasında hər bir təhsil şöbəsi ildə minimum 1-2 milyon manatlıq tender elan edir və bu tenderlərin böyük əksəriyyəti sadəcə kağız üzərində olur. Məlumatlara görə, ayrılan vəsaitlərin böyük hissəsi məhz sizin büdcənizə yönəldilir. Bu vəziyyət ali məktəblərdə və orta ixtisas təhsili müəssisələrində də özünü göstərməkdədir. Hər il ali və orta ixtisas məktəblərinə ayrılan vəsaitlərin böyük qismi havaya sovrulur ki, bunu da həmin təhsil ocaqlarının təchizatına və binaların vəziyyətinə baxanda təxmin etmək mümkündür. Məlumatla əsasən, dövlətin büdcəsindən təhsilə ayrılan vəsaitlər sizlərə yaxın bəzi şəxslərin yardımı ilə heç yerdə adı, maddi- texniki bazası, dövriyyə vəsaitləri, həmçinin nizamnamə kapitalı olmayan şirkətlər vasitəsi ilə dağıdılır. Maraqlıdır ki, yaranmış situasiyaya baxanda belə qənaətə gəlmək olar ki,qardaşınızın ayırdığı pulları özünüzünkü hesab etdiyinizdən istədiyiniz kimi xərcləyirsiniz. Hər il dövlət büdcəsindən Təhsil Nazirliyinə malların alınması, xidmətlərin göstərilməsi, məktəblərin əsaslı və cari təmir olunması məqsədi ilə on milyonlarla manat dövlət vəsaiti ayrılır. O da məlumdur ki, dövlət vəsaitləri satınalma prosedurları keçirilmədən xərclənə bilməz. Lakin siz nazir təyin olunduqdan sonra bir dəfə də olsun dövlətin Təhsil Nazirliyinə ayrılan vəsaitlərin şəffaf xərclənməsini təmin etmək məqsədi ilə açıq satınalma proseduru keçirilmir. Qeyd etdiyimiz faktlara münasibət bildirmənizi, nazirliyin maliyyə şəffaflığının nədən təmin edilməməsini açıqlamanızı xahiş edirik.

9. Dövlət başçısının başlatdığı islahatların təhsil sahəsində axsadılması göz qabağındadır. Fəaliyyət göstərdiyiniz dövr ərzində baş verənlərə qısa nəzər saldıqda sizin etimadı doğrultmadığınıza tam əmin olunur. İqitisadiyyat naziri M.Cabbarovun dövlətçiliyimizə nə qədər xeyr verirsə öz sahənizdə bir o qədər zərər verdiyinizi bilirsinizmi? Sadaladıqlarımız və hələ demədiyimiz neçə-neçə səbəblər sizin istefa verməniz üçün əsaslı səbəbdir. Belə bir istefa mədəniyyəti göstərəcəyinizi hamı gözləsə də sizdən hələ ki,səs çıxmır. Yenədəmi son sözü cənab Prezident deməlidirmi? Bəlkə ilk dəfə siz özünüz belə bir addımı ataraq tarixə düşmək şansınızı qaçırmayasınız!

Nicat Mahmudov
Rubrika.Az