Qazaxıstan və Azərbaycan arasında ikitərəfli münasibətlər iki ölkənin iqtisadi potensialının maksimum sinerjisinə əsaslanan prinsipial olaraq yeni, yetkin mərhələyə qədəm qoyur. Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin Bakıya səfəri Qazaxıstan tərəfinin qəti niyyətinin təsdiqidir.

Bu barədə Trend-ə yazdığı məqalədə qazaxıstanlı iqtisadçı Jandos Temirqali bildirib.

Tezliklə, avqustun 27-də müstəqil Azərbaycan ilə Qazaxıstan arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasının 30 ili tamam olur. Bununla belə, yaxın olan xalqlarımız arasında münasibətlər qədim dövrlərə, müasir Qazaxıstanın cənubunda və qərbində mövcud olmuş Oğuz dövlətinə qədər gedir çıxır.

Diqqətəlayiqdir ki, Xəzər dənizinin qərb və şərq sahillərindən olan iki türk dövləti dövlətçiliyin çiçəklənməsi, parçalanma və müstəmləkəçilik kimi müxtəlif çətin dövrlərdən keçərək bu gün öz inkişafının oxşar mərhələlərindədir. Hər iki postsovet ölkəsi ənənəvi olaraq açıq xarici siyasət yürüdür, müasirləşməyə və dünya iqtisadi proseslərində fəal iştiraka çalışır. Ölkələrimizin həmtəsisçiləri olduğu Türk Dövlətləri Təşkilatı və TÜRKSOY çərçivəsində türklərin inteqrasiyasına hərtərəfli dəstək mühüm amildir.

Qazaxıstanla Azərbaycan arasında ikitərəfli münasibətlər bu gün strateji tərəfdaşlıq səviyyəsindədir və müttəfiqlik xarakteri daşıyır və bu, Qazaxıstan Prezidentinin Bakıya səfərinin yekununda imzalanan Azərbaycan Respublikası ilə Qazaxıstan Respublikası arasında strateji münasibətlərin möhkəmləndirilməsi və müttəfiqlik qarşılıqlı fəaliyyətinin dərinləşdirilməsi haqqında Bəyannamə, həmçinin Azərbaycan Respublikası ilə Qazaxıstan Respublikası arasında 2022-2026-cı illər üzrə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi haqqında Kompleks Proqramı ilə rəsmi olaraq təyin edilib.

Qeyd etmək lazımdır ki, ikitərəfli iqtisadi əməkdaşlıq potensialı həqiqətən də genişdir. Sevindirici haldır ki, son 7 ildə biz ticarət dövriyyəsinin artımında sabit tendensiya müşahidə etmişik ki, bu da 2022-ci ilin ilk 5 ayında 164,1 milyon dollara çatıb ki, bu da 2021-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3 dəfədən çox çoxdur. Ümumilikdə, ötən il Azərbaycanla Qazaxıstan arasında ticarət dövriyyəsinin həcmi 332,2 milyon dollar təşkil edib ki, bu da təkcə 2020-ci il - pandemiya ilindən (109,2 milyon dollar) deyil, həm də 2019-cu ildəki göstəricidən (229,60 milyon dollar) xeyli yüksəkdir. Beləliklə, Qazaxıstan Prezidentinin yaxın illər üçün qarşıya qoyduğu əmtəə dövriyyəsinin 1 milyard dollarlıq hədəfi mövcud dinamika və potensial nəzərə alınmaqla kifayət qədər real görünür.

Rəsmi statistikaya görə, Qazaxıstanda Azərbaycan kapitalının iştirakı ilə 500-dən çox, Azərbaycanda isə müvafiq olaraq Qazaxıstan kapitalının iştirakı ilə 140-dan çox müəssisə qeydiyyatdan keçib. Əsas fəaliyyət sahələri: ticarət, aqrar-sənaye kompleksi, tikinti, nəqliyyat və logistikadır.

İkitərəfli əməkdaşlığın əsl lokomotivi nəqliyyat və logistika sənayesi, yəni transxəzər transkontinental yükdaşımalarının birgə inkişafı olmalıdır. Söhbət ilk növbədə dünyada "Orta Dəhliz" adlandırılan Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutundan (TBNM) gedir. Bu marşrut Qazaxıstan, Xəzər dənizi, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ərazisindən keçməklə Avrasiyanın, Çinin (Cənub-Şərqi Asiya ölkələri) ən böyük bazarlarını Avropa İttifaqı ilə birləşdirir.

TBNM-in aktuallığı statistika ilə təsdiqlənir. Cari ilin yanvar-iyul ayları ərzində yükdaşımaların həcmi ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 171% artaraq 845,2 min ton təşkil edib. O cümlədən, konteyner daşımalarının həcmi 33% artaraq 17,6 min TEU təşkil edib. Son 5 il ərzində, yəni 2017-ci ildən 2022-ci ilə qədər Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu vasitəsilə bu marşrutla artıq 3,9 milyon tondan çox yük daşınıb. TBNM-in ümumi ötürmə qabiliyyəti hazırda ildə 5,8 milyon ton və ya 80 min konteyner olaraq qiymətləndirilir. Və daha da artırılacaq.

Yeni İpək Yolunun əsas üstünlükləri arasında mən yüksək çatdırılma sürətini və aşağı kompleks risklərini qeyd edərdim. TBNM malları Çindən Türkiyəyə 10-12 günə, Çindən Aİ-yə 14 günə çatdırmağa imkan verir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, dəniz yolu ilə daşınma 3-4 dəfə uzun çəkə bilər. Bundan əlavə, dinamik dəyişən beynəlxalq geosiyasi vəziyyət şəraitində "Orta Dəhliz" bir-birinə və dünyaya dost olan siyasi sabit dövlətlərdən keçən etibarlı və təhlükəsiz marşruta çevrilməlidir.

Təbii ki, Yeni İpək Yolunun inkişafı və müasirləşdirilməsi üçün qarşıda hələ çox işlər var. Xüsusilə, söhbət müasir multimodal nəqliyyat infrastrukturunun inkişafına investisiyalardan, vaqonların və yük gəmilərinin artırılmasından, rəqəmsallaşmanın tətbiqi və tarif siyasətinin uyğunlaşdırılması yolu ilə daşımaların "qüsursuzluğunun" təmin edilməsindən gedir. Bu tədbirlər xərcləri azaldacaq və marşrutun kommersiya cəlbediciliyini artıracaq. Zəngəzur dəhlizinin açılması da TBNM-ə kifayət qədər təkan verməlidir.



Transxəzər marşrutları təkcə dəmir yolu və dəniz nəqliyyatı ilə məhdudlaşmır. Enerji daşıyıcılarının dünya bazarlarına (o cümlədən Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri ilə) nəqli marşrutumuzun inkişafı, eləcə də "Rəqəmsal İpək Yolu", Asiyadan Xəzər dənizi ilə Avropaya qədər uzanan genişzolaqlı fiber-optik kabellər şəbəkəsi Cənubi Qafqazda və Mərkəzi Asiyada müasir rəqəmsal infrastrukturun yaradılmasına imkan verir.

Ümumiyyətlə, transkontinental marşrutların inkişafı Xəzərdəki qonşulardan, Qazaxıstandan və Azərbaycandan mövcud nəhəng iqtisadi potensialı inkişaf etdirmək üçün texnologiya və kapitala malik olan iri beynəlxalq oyunçuların investisiyalarını cəlb etmək məqsədilə bu marşrutu dünyanın investisiya xəritəsində yarini müəyyən etmək və təşviq etmək üçün birgə səylər tələb edəcək.

Beləliklə, bu gün Xəzər dənizinin qərb və şərq sahillərinin bütün qitəni birləşdirərək bir-birinə həmişəkindən daha da yaxınlaşması göz qabağındadır. Bununla birgə, Türk dünyasının iki qüdrətli qalası - Azərbaycan və Qazaxıstan.