Rusiya və İran Avropanın sərhədlərindən Hind okeanına 3000 km uzunluğunda və xarici müdaxilə üçün əlçatmaz olan yeni transkontinental ticarət marşrutu qurur.

Xəbər verilir ki, iki ölkə Xəzər dənizi ilə birləşdirilən çaylar və dəmir yolları boyunca malların çatdırılmasını sürətləndirmək üçün milyardlarla dollar xərcləyir.

“Bloomberg”-in tərtib etdiyi gəmi izləmə məlumatları göstərir ki, sanksiyalara məruz qalanlar da daxil olmaqla, onlarla Rusiya və İran gəmisi artıq marşrutda hərəkət edir.

“Bu, rəqib bloklara parçalanmağa hazırlaşan qlobal iqtisadiyyatda rəqabətin ticarət yollarını necə sürətlə dəyişdirdiyinə bir nümunədir. Sanksiyaların böyük təzyiqi altında olan Rusiya və İran bir-birlərinə üz tuturlar və birlikdə Şərqə üz tutular”, - deyə nəşr yazır. 

Məqsəd ticari əlaqələri Qərbin müdaxiləsindən qorumaq və Asiyanın nəhəng və sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatları ilə yeni əlaqələr qurmaqdır.

Londonda yerləşən Beynəlxalq Strateji Araşdırmalar İnstitutunun sanksiyalar və Rusiya xarici siyasəti üzrə eksperti Mariya Şaqina deyib: “Söhbət bütün yol boyu sanksiyalara davamlı təchizat zəncirlərinin qurulmasından gedir”.

Yaranan ticarət dəhlizi Rusiya və İrana mövcud marşrutları minlərlə kilometr qısaltmağa imkan verəcək. Şimal ucunda Krım yarımadası ilə həmsərhəd olan Azov dənizi, Ukraynanın cənub-şərq sahilləri, o cümlədən Rusiyanın nəzarətində olan Mariupol limanı və Don çayı var.

Oradan çay, dəniz və dəmir yolu şəbəkələri Xəzər dənizindəki İran qovşaqlarına və nəhayət, Hind okeanına qədər uzanır.

Şaqinanın hesablamalarına görə, Rusiya və İran bu daxili ticarət dəhlizinə 25 milyard dollara qədər sərmayə qoyur və mal axınını asanlaşdırmağa kömək edir.

Bu, ABŞ və onun müttəfiqlərini narahat edir, çünki onlar Ukraynadakı münaqişədə Kremlə kömək etdiyini iddia etdikləri İran pilotsuz təyyarələrinin və digər hərbi təchizatların ötürülməsinə mane olmağa çalışırlar.

Rusiya Azov, Don çayı və Volqa ilə birləşdirilən kanal vasitəsilə naviqasiyanı yaxşılaşdırmaq üçün 1 milyard dollar sərmayə qoymağı planlaşdırır.

İranın dəniz xəbər agentliyi xəbər verir ki, Rusiya İrandan gələn gəmilərə Volqa və Don çaylarında daxili su yollarından keçmək hüququ verəcək qaydalar üzərində işi artıq tamamlayır.

“Bloomberg”-in tərtib etdiyi gəmi hərəkəti məlumatları artıq göstərir ki, bəziləri ABŞ-ın sanksiyaya məruz qoyduğu İran İslam Respublikası gəmiçilik xətti qrupuna aid olan ən azı onlarla İran gəmisi ölkənin Xəzər sahilləri ilə Volqa çayındakı əsas limanlar arasında hərəkət edir.

İranın yarırəsmi xəbər agentliyinin ötən ay verdiyi məlumata görə, Tehranda yerləşən IRISL şirkəti Volqa sahilindəki limana 10 milyon dollar sərmayə qoyub. Məqsəd Həştərxanın Solyanka limanının ötürmə qabiliyyətini təxminən iki dəfə artıraraq ayda 85 min tona çatdırmaqdır.

İran öz sərhədləri daxilində yüklərin gəmilərdən ölkəni Xəzər dənizindən Fars körfəzinə keçən dəmir yollarına daşıya biləcəyi terminallara sərmayə qoyur. Artıq təxminən 16.000 kilometr olan və YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Siyahısının bir hissəsi olan dəmir yolu şəbəkəsini də genişləndirir.

İran və Rusiya arasında ticarət nümayəndə heyətləri getdikcə daha çox görüşür və ticarət də artır. Rəsmi olaraq bu ilin avqustunda demək olar ki, bu rəqəm iki dəfə artıb. İllik rəqəmin tezliklə 5 milyard dolları keçəcəyi gözlənilir. 

“Azad ticarət sazişindən sonra 40 milyard dollara çatmaq üçün “aydın yol” var”, - deyə Rusiyanın Ticarət və Sənaye Palatasının rəhbəri Sergey Katırin keçən ay Tehranda keçirilən konfransda deyib.

“İran üçün ölkənin nüvə proqramını məhdudlaşdırmaq müqabilində sanksiyaları qaldıran dünya gücləri ilə 2015-ci ildə bağlanmış müqaviləni bərpa etmək üçün ilkin cəhdlər fonunda əsas məqam daha aktuallaşıb. Tehranın Moskvanı dəstəkləməsi, eləcə də ümummilli etirazları amansızlıqla yatırması onun sərt hökumətini Qərbdən daha da uzaqlaşdırıb”, - deyə nəşr yazır.

İran rəsmiləri bütün diqqətlərini "Şərq oxu" adlandırdıqları məsələyə - Avropa ilə iqtisadi əlaqələri bərpa etmək planlarından imtina edərək, bunun əvəzinə Rusiya, Çin və Mərkəzi Asiya ölkələri ilə bir sıra ticarət və enerji sazişlərinə əlavə etməyə- cəmləşdiklərini deyirlər.

Əsasən Qərb hökumətlərinin radarından kənarda, bütün bu Avrasiya ərazisini birləşdirmək üçün illərdir birgə səy göstərilib. Çin və Rusiya artıq iqtisadi təhlükəsizlik qurumu olan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvləridir və İranı onun doqquzuncu üzvü edəcək. Çin və İran Avrasiya İqtisadi Birliyinə üzv olmağa yaxındır ki, bu da ölkələr arasında azad ticarətə imkan verəcək.

Regionun və onun hüdudlarından kənarın iqtisadiyyatlarını birləşdirən digər qurum BRİKS qrupudur. Əvvəlcə Braziliya, Rusiya, Hindistan və Çindən ibarət idi, indi Cənubi Afrikanı da əhatə edir və daha da genişlənməyə hazırdır.

Həm Rusiya, həm də İran üçün Hindistan qurmağa çalışdıqları bu şəbəkələrdə kritik düyündür.

İranın yarırəsmi “Mehr” xəbər agentliyi keçən ay bildirib ki, Hindistana göndərilən 12 milyon tonluq Rusiya taxılının ilk partiyası artıq İrandan tranzit keçib.

İran yarımçıq və uzun müddət gecikmiş  Hind okeanındakı “Çabahar” liman kompleksini - Hindistanın sərmayə qoyduğu layihəni uzun məsafəli qatar şəbəkəsi ilə birləşdirə bilsə, ticarət axınları artar. İndiyədək “Çabahar” ABŞ sanksiyalarına məruz qalmayıb, lakin bu, Vaşinqtonun diqqətini cəlb edə bilər.

Vaşinqtonda ticarət məsləhətçisi olan “District Consultancy” MMC-nin baş icraçı direktoru Bharat Qopalsvaminin fikrincə, bu, Rusiya-İran sanksiyalarından yayınma qambiti üçün bəlkə də ən böyük təhlükəni nümayiş etdirir:

“Uğur və ya uğursuzluq iki ölkənin özündən asılı deyil. Bu, Hindistandan tutmuş Yaxın Şərqə kimi digər ölkələrin sanksiyaları dəstəkləməyə razı olub-olmamasından və ya təzyiqlərə tab gətirməməsindən asılı olacaq.

Belə infrastrukturun yaradılması, istifadəsi və saxlanması təkcə Rusiya və İranın deyil, həm də bu dəhlizin bir hissəsi olan bütün digər ölkələrin əməkdaşlığını tələb edəcək. Bu ölkələr arasında geosiyasi şəraitdə və ya münasibətlərdə hər hansı dəyişiklik layihənin taleyinə təsir edəcək”.

Xəzər
Cebhe.info