“İndi təkcə Azərbaycan yox, Ermənistan xalqını da təbrik etmək lazımdır” - Xarici ekspertlər

“İndi təkcə Azərbaycan yox, Ermənistan xalqını da təbrik etmək lazımdır” - Xarici ekspertlər

30-09-2023, 19:47

Qarabağın erməni əhalisinin Azərbaycan cəmiyyətinə yenidən inteqrasiyası prosesi asan məsələ deyil. Bakı möhkəm durur, ən yüksək səviyyədə Qarabağın erməni əhalisinin hüquqlarının və təhlükəsizliyinin qorunacağını bəyan edir. Bundan başqa, Qarabağın erməni icmasına beynəlxalq konvensiyalarda öz əksini tapmış, öz Konstitusiyasına və beynəlxalq öhdəliklərinə uyğun olaraq Azərbaycanın imzaladığı dini, təhsil, mədəni, bələdiyyə və digər hüquqlarına hörməti əhatə edən reinteqrasiya şərtləri təqdim olunur.

Beynəlxalq ekspert birliyi Azərbaycanın qələbəsini, reinteqrasiya prosesini, Ermənistanla sülh müqaviləsi bağlamaq imkanlarını necə qiymətləndirir?

Azia.az xəbər verir ki, Caliber.az xarici ekspertlərdən açıqlama alaraq, bunu öyrənməyə çalışıb.

İsrailli siyasi strateq və tarixçi, İTON telekanalının "Asiya. Böyük Oyun” layihəsinin rəhbəri David Eidelmanın fikrincə, Azərbaycan həm hərbi, həm də diplomatik baxımdan yaxşı hazırlanmış strategiya nəticəsində Qarabağ üzərində tam suverenliyini bərpa edə bilib.

"Ancaq buna nail olmaq qeyri-mümkün görünürdü. Bakı bunu bacardı. İndi isə böyük əminliklə deyə bilərik ki, Cənubi Qafqaz üçün yeni böyük perspektivlər açılır. Eyni zamanda, mən hesab edirəm ki, biz təkcə Azərbaycan xalqını deyil, həm də Qarabağ avantürasına görə tarixi inkişafın dalana dirəndiyi Ermənistan xalqını da təbrik edə bilərik. Ermənistan xarici oyunçuların, xüsusən də Fransa və Rusiyanın siyasi oyunlarının obyektinə çevrilib. İndi Ermənistan nəhayət, öz həyatını, inkişafını özü müəyyən edən, kənar havadarlardan, sponsorlardan asılı olmayan tabe ölkəyə çevrilməlidir. Amma bunun üçün o, Bakı və Ankara ilə əlaqə saxlamalıdır. Onlarla münasibətlər Moskva, Paris və Vaşinqtondan daha vacibdir. Ermənistan bir az ağıllı olsaydı, Qarabağı çox tez qaytarardılar.

Ukraynalı diplomat və beynəlxalq hüquqşünas Vadim Tryuxanın fikrincə, Azərbaycanın qələbəsi tarixidir və bu barədə beynəlxalq münasibətlər dərsliklərində yazılacaq. Ancaq bu, sikkənin yalnız bir tərəfidir.

"Çünki qələbədən sonra post-münaqişə dövrünün çox uzun bir həll prosesi başlayır və burada da, necə deyərlər, gözümüzü açıq saxlamalıyıq. Artıq bəllidir ki, Aİ və ABŞ Azərbaycana qarşı tələblər irəli sürür, məsələn, beynəlxalq təşkilatların Qarabağa buraxılması ilə bağlı. Millətlərarası münaqişənin qızğın vaxtında ATƏT-in Xorvatiyadakı missiyasında işləmək təcrübəmdən deyə bilərəm ki, Xorvatiya-Serbiya müharibəsindən sonra çox ağrılı və uzun sürən barışıq prosesi olub. Və burada artıq məlum olan "Qayıdış, yenidənqurma, reabilitasiya” strategiyasının ruhunda düzgün yanaşma çox vacibdir. Ən əsası barışıqdır ki, insanlar bir yerdə yaşaya bilsinlər. Məsələn, Xorvatiyada buna nail olmaq çox çətin idi, çünki serblər Zaqrebin qalib gəldiyi reallığı qəbul etməkdə çətinlik çəkirdilər. Ona görə də Dnepr sahillərimizdən Azərbaycan və erməni xalqlarına bu səhifəni tez çevirmələrini və bir-birini "qalib” və "uduzan”lara bölməməyi arzulayıram. Cənubi Qafqaz regionunda nəhayət sülhün hökm sürməsi Ukrayna üçün də vacibdir ki, tərəflər arasında bütün ziddiyyətlər bir gün tamamilə aradan qalxsın. Biz həqiqətən həm dost Azərbaycan, həm də Ermənistanla əlaqələri inkişaf etdirmək istəyirik”, - deyə V.Tryuxan qeyd edib.

Gürcü politoloqu Simon Kopadzenin fikrincə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tam bərpası bu tip münaqişələrin tarixinə ən böyük töhfədir. Cənubi Qafqazda xarici qüvvələrin süni şəkildə yaratdığı ən qanlı münaqişə öz həllini tapıb.

"Qarabağ probleminin həlli, "Artsax”ın ləğvi hətta Ermənistanın özü üçün də son dərəcə faydalı addımdır, çünki o, nəhayət, öz xarici siyasətini müəyyənləşdirməyə başlayacaq və kiminsə maraqlarının aləti olmaqdan çıxacaq. Ermənilər hələ uzun illərdir ki, qonşuları ilə heç vaxt mübahisə etməməli, qonşuları ilə üz-üzə gəlmək üçün kənar tərəfdaşlar axtarmamalı olduqları ağır dərs aldılar. Əksinə, qonşularımızla birlikdə regionun kollektiv təhlükəsizliyini qurmalıyıq. Bu, daha ehtiyatlı və effektivdir.

Gürcüstanın özü üçün Azərbaycan tarixi çox mühüm, diqqətlə öyrənilməsi lazım olan bariz nümunədir.

Mən bir daha Azərbaycan xalqını və Prezident İlham Əliyevi bu ən böyük nailiyyət münasibətilə təbrik etmək, ona və bütün azərbaycanlı bacı-qardaşlara cansağlığı arzulamaq istəyirəm”, - deyə S.Kopadze yekunlaşdırıb.

Alpər

Paylaş